Inwestycje kolejowe a OC wykonawcy

Każdy w swoim życiu zetknął się z jakimiś pracami modernizacyjnymi, czy to przy remoncie mieszkania, budowie domu, a niekiedy w sferze zawodowej. Dla wielu osób, które już trochę żyją na świecie na pewno z tyłu głowy widnieje obraz majstra z PRL-u, który na wszystkim się zna i wszystko zrobi, dopóki nie napotka na problem, którego nie da za się rozwiązać… dopóki klient nie zapłaci ekstra.

Prześmiewczy obraz wykonawców robót budowlanych wielokrotnie przewijał się w polskich produkcjach filmowych, na przykład w serialu Alternatywy 4 w reżyserii Stanisława Barei. Pamiętna, kultowa scena, w której dwóch budowlańców wchodzi do mieszkania Docenta Furmana w celu wymiany rury ciepłowniczej – wywiązuje się dialog, z którego wynika, że budowlańcy wykonali instalację niezgodnie ze sztuką. Na pytanie, dlaczego nie zamontowali instalacji poprawnie, Docent  otrzymuje odpowiedź: „myśmy go budowali według planu”. Czy dziś także wykonawcy robót budowlanych realizują w podobny sposób swoje obowiązki, nie licząc się z potencjalną odpowiedzialnością za szkody…? Lata PRL-u już za nami jako słusznie minione, i wiele się zmieniło tak po stronie profesjonalizmu wykonawców robót budowlanych, jak i po stronie świadomości potencjalnie poszkodowanych w wyniku ich prac inwestorów czy osób trzecich. Ubezpieczeń także zmiany nie ominęły – ocena ryzyka ubezpieczeń OC związanych z realizacją przedsięwzięć  budowlanych przynajmniej od dwóch dekad ma już wypracowane standardy.

W wydaniu lipcowym Portalu Brokera, w cyklu Akademii Brokera: „UBEZPIECZENIA INWESTYCJI KOLEJOWOWYCH  – UNDERWRITING RYZYKA” omawialiśmy zasady odpowiedzialności cywilnej projektanta. W niniejszym artykule chcielibyśmy nawiązać do tamtych treści, odpowiedzieć na postawione w powyższym akapicie pytanie oraz przybliżyć zagadnienia związane z odpowiedzialnością cywilną wykonawcy robót budowlanych realizacji inwestycji kolejowych.

Niniejszy artykuł chcielibyśmy rozpocząć od omówienia podstaw prawnych związanych z odpowiedzialnością cywilną wykonawcy robót budowlanych, tj. przybliżyć, jakie przepisy prawa odnoszą się do roli wykonawcy w procesie budowlanym oraz na popełnienie jakich błędów narażony jest podmiot wykonujący prace budowlane.

Wykonawca w procesie budowlanym

Za punkt wyjścia do rozważań nad rolą wykonawcy w procesie budowlanym należy przyjąć, że przepisy prawa formalnie nie wskazują wykonawcy jako uczestnika procesu budowlanego. Nasuwa się więc pytanie jak definiować jego prawa i obowiązki, skoro nie jest on stroną procesu. W tym miejscu z odpowiedziami przychodzi Ustawa Prawo budowlane, która w art. 17 jako uczestników procesu budowlanego wskazuje następujące osoby:

• inwestor inicjujący proces budowlany,
• projektant przygotowujący projekt budowlany
• inspektor nadzoru inwestorskiego
• kierownik budowy

Można przyjąć, że obowiązki kierownika budowy w aspekcie Prawa budowlanego odzwierciedlają cywilistyczne ujęcie źródła potencjalnego błędu wykonawcy robót budowalnych. Zgodnie z Ustawą wybór kierownika budowy należy do inwestora. Ma on jednak możliwość umówić się z wykonawcą (zamieszczając w umowie odpowiedni zapis), na przeniesienie obowiązku zatrudnienia kierownika budowy właśnie na wykonawcę. Przepisy Rozdziału 3 Ustawy, wskazują na czym polegają jego prawa i obowiązki. Należą do nich m.in. (określone w art. 22):

• protokolarne przejęcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy
• prowadzenie dokumentacji budowy;
• zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem lub pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi oraz przepisami BHP
• koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
• wstrzymanie robót budowlanych w przypadku stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia oraz bezzwłoczne zawiadomienie o tym właściwego organu;
• zawiadomienie inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczącym wstrzymania robót budowlanych z powodu wykonywania ich niezgodnie z projektem;
• realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy;
• przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego;
• zgłoszenie obiektu budowlanego do odbioru, uczestniczenie w czynnościach odbioru i zapewnienie usunięcia stwierdzonych wad

Dodatkowo kierownik budowy ma prawo:

• występować do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione koniecznością zwiększenia bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia procesu budowy
• ustosunkowywać się w dzienniku budowy do zaleceń w nim zawartych.

Ponadto, ważnym odnotowania jest fakt, że z uwagi na niemożliwość dokonywania skutecznej i obiektywnej kontroli całego procesu budowlanego, niedopuszczalnym jest łączenie funkcji kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego.

Praktyka realizacji inwestycji kolejowych jest taka, że to najczęściej przedstawiciel wykonawcy jest zatrudniany w charakterze kierownika budowy. Takie rozwiązanie zdecydowanie ułatwia kontrolę nad realizowaną inwestycją.

Z określonych przepisami prawa obowiązków kierownika budowy wynika odpowiedzialność cywilna wykonawcy za potencjalne błędy w trakcie realizacji danej inwestycji.

Rodzaje błędów wykonawczych

Katalog błędów wykonawczych jest zbliżony do katalogu błędów projektowych, o których wspominaliśmy w poprzednim artykule. Należą do nich:

• każde działania skutkujące stosowaniem rozwiązań niezgodnych z zasadami sztuki budowlanej lub odstępstwem od przepisów/norm techniczno-budowlanych wyrażonych w przepisach prawa powszechnie obowiązującego oraz wytycznych zawartych w decyzjach, opiniach lub uzgodnieniach,
• niezgodność z nieskodyfikowanymi normami określającymi zasady sztuki budowlanej
• niezgodność z umową
• inne: nieobecność kierownika na terenie budowy, podzlecanie kierownictwa innym osobom, bałagan na placu budowy, pośpiech wykonawstwa, niewłaściwa komunikacja pomiędzy uczestnikami procesu budowlanego, realizowanie budowy niezgodnie z założeniami projektu, nieprzestrzeganie przepisów BHP, niewiedza lub przeoczenie.

Skutkiem błędu mogą być:

• katastrofa budowlana (art. 63 Prawa budowlanego),
• wada (awaria) budowlana,
• usterka budowlana,
• uszkodzenie mienia sąsiadującego.

Konsekwencje błędu wykonawczego mogą przybrać postać zarówno szkody rzeczowej, osobowej jak i czystej szkody majątkowej i wynikać z czynu niedozwolonego lub naruszenia umowy zawartej z inwestorem.

Zasady odpowiedzialności cywilnej

Powszechnie przyjętym w większości europejskich systemów prawnych podziałem typów odpowiedzialności cywilnej jest, wywodzący się jeszcze z tradycji rzymskiej, dualistyczny podział podstaw odpowiedzialności za szkodę na odpowiedzialność deliktową (ex delicto)  – z tytułu czynów niedozwolonych i kontraktową (ex contractu) – z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.

1. Odpowiedzialność deliktową reguluje art 415 K.C., który stanowi: “kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Odpowiedzialność ta powstaje wskutek popełnienia czynu niedozwolonego, przez który rozumie się działanie lub zaniechanie sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego. Czyn niedozwolony stanowi samoistne źródło stosunku zobowiązaniowego – obejmuje każde zdarzenie wyrządzające szkodę innej osobie , gdy strony nie są związane żadnym stosunkiem obligacyjnym lub gdy szkoda powstała poza tym stosunkiem.

Odpowiedzialność deliktową dzieli się na 3 rodzaje:

• na zasadzie winy,
• na zasadzie ryzyka
• na zasadach słuszności.

Odpowiedzialność na zasadzie winy (tzw. odpowiedzialność na zasadach ogólnych). Kodeks Cywilny nie definiuje czym jest wina, ale w doktrynie przyjęła się wykładnia, że jest to umyślne lub nieumyślne działanie, które narusza prawa innych osób lub zasady współżycia społecznego.

Zgodnie z doktryną, jak i judykaturą nowoczesne przedsiębiorstwo budowlane ponosi odpowiedzialność na  zasadzie ryzyka. 

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka (tzw. odpowiedzialność za skutek) jest szersza, niż ta na zasadzie winy. Zgodnie z art. 435 K.C. prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu. Ruch przedsiębiorstwa natomiast ujmowany jest szeroko  – zarówno wtedy, gdy szkoda jest bezpośrednim skutkiem użycia sił przyrody i pozostaje w adekwatnym związku  przyczynowym wynikającym z zastosowania tych sił, jak i wtedy, gdy pozostaje w związku z samym tylko ruchem przedsiębiorstwa lub zakładu jako całości.

Tak więc Wykonawca robót budowlanych  realizujący inwestycję kolejową będzie  odpowiadać na zasadzie ryzyka za szkodę osobową w związku z uszczerbkiem na zdrowiu pracownika powstałym wskutek awarii młota pneumatycznego, ale także za szkodę osobową pasażera, który na modernizowanym peronie potknął się o pozostawione/nieodpowiednio zabezpieczone materiały budowalne.

2. Odpowiedzialność kontraktowa uregulowana została w art. 471 i.n. K.C.

Źródłem odpowiedzialności kontraktowej jest istniejący inny stosunek zobowiązaniowy, kiedy  świadczenie jednej strony nie zostanie spełnione zgodnie z treścią zobowiązania wskutek czego druga strona poniosła szkodę (Art. 471. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.).

Wykonawca robót budowlanych w przypadku szkód z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy odpowiada na zasadach ogólnych odpowiedzialności deliktowej (zasada winy) – a ogólną przesłanką odpowiedzialności jest kryterium niezachowania należytej staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (art. 472 kc w zw. z art. 355 par. 1 kc).

Przesłanki zaistnienia odpowiedzialności

Warunkiem powstania odpowiedzialności cywilnej, tak deliktowej, jak kontraktowej jest łączne spełnienie poniższych przesłanek:

• musi nastąpić zdarzenie (czyn niedozwolony, niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania), w wyniku którego została wyrządzona szkoda osobie trzeciej,
• następstwem tego zdarzenia jest powstanie szkody (osobowej, rzeczowej, czystej szkody majątkowej),
• pomiędzy szkodą a zdarzeniem, z którym prawo łączy obowiązek odszkodowawczy musi zachodzić tzw. adekwatny związek przyczynowy (odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła).

Ocena ryzyka

W przypadku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wykonawcy robót budowlanych dla danej inwestycji kolejowej, ocena ryzyka Ubezpieczyciela jest zbliżona do analizy ryzyka projektanta i składa się z dwóch etapów:

1. oceny kwalifikacji wykonawcy (doświadczenie zawodowe: okres prowadzonej działalności, lista realizowanych inwestycji, historia szkodowa),
2. oceny ryzyka wynikającego z parametrów danej inwestycji (czy/jakie parametry danej inwestycji mogą istotnie podwyższać ryzyko popełnienia przez wykonawcę uchybienia skutkującego powstaniem szkody):

•    umiejscowienie inwestycji,

•    rodzaj prowadzonych prac – modernizacja vs. budowa od zera,

•    ukształtowanie terenu i wyniki raportu geologicznego,

•    ilość, rodzaj oraz wartość planowanych obiektów inżynieryjnych,

•    otoczenie inwestycji pod kątem sąsiedztwa zabudowań oraz cieków wodnych,

•    aktywność ruchu kolejowego w trakcie prowadzenia prac budowlanych.

Wpływ paramentów inwestycji na ocenę ryzyka

Przy rozważaniach nad prawdopodobieństwem zaistnienia błędów wykonawczych, z którymi Ubezpieczyciel może powiązać swoją odpowiedzialność odszkodowawczą analizowane są między innymi następujące elementy związane umiejscowieniem inwestycji i mieniem otaczającym, które determinują charakter ryzyka:

•  Cieki wodne

Typowym kryterium, które jest analizowane w trakcie zapoznawania się z dokumentacją kontraktową jest informacja o sąsiedztwie cieków wodnych, takich jak rzeki i strumienie. Błędnie wykonane prace odwodnieniowe lub niestaranne zabezpieczenie placu budowy, może mieć bardzo negatywne skutki dla wykonawcy. Przykładem takiej sytuacji może być przedostanie się szkodliwych substancji do znajdującego się w sąsiedztwie placu budowy strumienia i zniszczenie znajdujących się w jego nurcie stawów hodowlanych. Warto zauważyć, że taki wyciek może spowodować również zgnicie plonów rolniczych na okolicznych polach czy zmiany w środowiskach chronionych jak na przykład Natura 2000.

•  Prace modernizacyjne

Ze szkodami w mieniu otaczającym można również się spotkać w przypadku prac modernizacyjnych na dworcach czy terminalach przeładunkowych. Często zdarza się, że przebudowywany dworzec kolejowy sąsiaduje bezpośrednio z dworcem autobusowym czy też zajezdnią, co znacząco zwiększa możliwość zaistnienia uchybienia skutkującego uszkodzeniem budynku, wiat przystankowych, czy też elektronicznych rozkładów jazdy. Innym typowym przykładem zdarzenia, które może skutkować powstaniem szkody jest wykorzystywanie specjalistycznego taboru kolejowego do prowadzenia prac modernizacyjnych na peronach. Uchybieniem skutkującym powstaniem odpowiedzialności odszkodowawczej może być wprowadzenie taboru na tor, którego infrastruktura nie jest dostosowana do wagonów o danej szerokości, co może spowodować uszkodzenie sąsiadującego peronu, który nie jest objęty pracami modernizacyjnymi lub innej infrastruktury sąsiadującej.

•  Sąsiedztwo zabudowań

W przypadku inwestycji realizowanych wewnątrz miast ryzyko powstania szkód w mieniu otaczającym automatycznie rośnie. Sąsiedztwo zabudowań może powodować zarówno spękania lub inne uszkodzenia budynków mieszkalnych czy też okolicznych dróg wskutek wibracji lub rozładunku elementów wielkogabarytowych. Podobnie niewielka odległość placu budowy od regularnego ruchu drogowego i pieszych może skutkować uszczerbkiem na zdrowiu lub uszkodzeniem przejeżdżających aut wskutek przewrócenia się dźwigu lub upadku z wysokości przenoszonego materiału budowlanego.

•  Infrastruktura podziemna

W miastach podwyższone jest także ryzyko uszkodzenia instalacji podziemnych. O ile światłowód jak i podziemna sieć energetyczna mogą zostać przerwane również w liczącej 500 osób wsi, przez którą przebiega linia kolejowa, tak skutki takiego zdarzenia mogą się od siebie diametralnie różnić. Czyste szkody majątkowe wynikające z takiego uchybienia na wsi nie powinny przekroczyć wartości ogólnie przyjętej dla tego rodzaju inwestycji franszyzy redukcyjnej.  W przypadku podobnego uchybienia w mieście czysta szkoda majątkowa może sięgnąć nawet kilku milionów złotych w przypadku, gdy od dostępu do prądu czy sieci zostaną odcięte biurowce, w których mieszczą się biura wielkich korporacji.

•  Aktywność ruchu kolejowego w trakcie prowadzenia prac budowlanych

Inną kwestią, która zwiększa poziom ryzyka nie tylko w miastach, ale i okolicy niezurbanizowanej jest fakt, że znacząca cześć inwestycji kolejowych jest realizowana bez wstrzymania ruchu na danej linii kolejowej. W zależności od rodzaju prowadzonych prac może dojść do szkód drobnych jak i do katastrofy kolejowej.  Mniejszą szkodą, za którą wykonawca poniesie odpowiedzialność, może być uszkodzenie szyby w lokomotywie wskutek spadającej z modernizowanego wiaduktu cegły. Katastrofa kolejowa może powstać natomiast w przypadku budowy podziemnego dworca kolejowego pod biegnącymi liniami kolejowymi. W przypadku takich prac istnieje ryzyko, że nie zostaną poprawnie przeprowadzone prace umocnieniowe i pod ciężarem taboru towarowego dojdzie do zapadnięcia się gruntu i wykolejenia się pociągu.

Umowa ubezpieczenia

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej wykonawcy robót budowlanych, w zależności od oczekiwań, może być zawarta jako:

• umowa obrotowa
• dedykowana umowa OC dla realizacji prac budowlanych w ramach danego kontraktu
• sekcja II ubezpieczenia ryzyk budowlano-montażowych (CAR/EAR)

Odpowiedzialność ex contractu jest jednym z elementów odróżniających dwie pierwsze pozycje od ubezpieczenia w ramach Sekcji II CAR. Przedmiotem ubezpieczenia Sekcji II jest odpowiedzialność cywilna deliktowa wykonawcy za szkody na osobie i w mieniu wyrządzone osobom trzecim nie związanym z procesem inwestycyjnych i nie będącym stroną umowy o roboty budowlane. Warto zwrócić uwagę, że nie tylko brak odpowiedzialności kontraktowej odróżnia umowę CAR od samoistnej umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Należy pamiętać, że w ramach sekcji drugiej nie jest oferowane pokrycie dla szkód następczych i szkód związanych z OC za produkt. Takie ograniczenie zakresowe sprawia, że Wykonawca jest najczęściej zainteresowany ochroną ubezpieczeniową udzielaną standardem polisy obrotowej OC działalności  (nierzadko o warunkach dopracowanych w kontekście charakteru i rodzaju kontraktów budowlanych przez niego realizowanych) lub  polisą OC dedykowaną określonemu kontraktowi budowlanemu.  

Rynek ubezpieczeniowy przez kilka ostatnich lat wypracował określony standard rynkowy umów OC Wykonawcy robót budowlanych. Aktualne OWU większości ubezpieczycieli (w tym OWU WARTY) zapewniają ugruntowany, dość szeroki  zakres ochrony dla ubezpieczonej działalności, posiadania i używanie rzeczy wykorzystywanych w tej działalności, z ochroną dla szkód wyrządzonych przez produkt lub wykonaną usługę.

Powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej – czasowy charakter ryzyka

Powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej na gruncie umowy ubezpieczenia OC wykonawcy robót budowlanych, podobnie jak w przypadku OC projektanta, charakteryzuje się tzw. „długim ogonem szkodowym”. Oznacza to, że błąd wykonawczy może skutkować powstaniem odpowiedzialności odszkodowawczej, zarówno deliktowej jak i kontraktowej, nawet w okresie kilku lat od zakończenia prac budowlanych. W praktyce ochroną ubezpieczeniową objęte jest popełnienie błędu, które powoduje powstanie szkody, o ile miało miejsce w okresie ubezpieczenia (trigger loss occurance). Dla ubezpieczyciela nie ma więc znaczenia, kiedy zostanie zgłoszone roszczenie, tak długo jak zachowane zostaną terminy przedawnienia.

Ubezpieczeniu OC wykonawcy robót budowlanych, w aspekcie czasowego charakteru ryzyka można przypisać pewien dualizm. Wynika on z podziału zakresu ochrony pomiędzy OC w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej lub posiadaniem rzeczy i OC z tytułu wprowadzenia produktu do obrotu.

W przypadku inwestycji kolejowych OC w związku z prowadzeniem działalności błąd wykonawczy będzie wiązał się zazwyczaj z powstaniem szkody jeszcze w trakcie trwania okresu ubezpieczenia. W przypadku OC za produkt błąd popełniony w okresie ubezpieczenia będzie mógł doprowadzić do powstania szkody dopiero w fazie eksploatacji obiektu.

Odpowiedzialność cywilną projektanta definiowaliśmy jako odpowiedzialność o tzw. „długim ogonie szkodowym”, podobnie przedstawia się charakter odpowiedzialności OC za produkt. Wykonawca odpowiada za jakość i trwałość wykonanych przez siebie prac, aczkolwiek nawet przy zachowaniu należytej staranności po kilku latach od zakończenia robót mogą ujawnić się różne szkody. Zdarza się, że na pozór niewielkie, trudne do wykrycia uchybienia mogą skutkować powstaniem szkody katastroficznej. Przykładem takiej sytuacji może być awaria zwrotnicy, która nastąpiła 3 lata po oddaniu danego odcinka linii kolejowej i skutkowała zderzeniem się pociągów. Oczywiście, może być tak że zdecydował błąd ludzki, ponieważ dróżnik nie zauważył awarii na czas i ręcznie nie przestawił zwrotnicy. Jednakże postępowanie o ustalenie odpowiedzialności w takiej sprawie może trwać latami.

Innym przykładem szkody, którą można powiązać z OC za produkt, jest wykonany niezgodnie z założeniami projektowymi i sztuką budowlaną przejazd kolejowy. Błędnie dobrany kąt nachylenia wjazdu i zjazdu z przejazdu może spowodować, że tory kolejowe znajdą się w swego rodzaju zapadni. O ile podróżowanie przez taki przejazd nie sprawiałoby problemów samochodom osobowym, tak stanowiłoby poważną przeszkodę dla samochodów ciężarowych. Auto o takich gabarytach mogłoby zawisnąć nad takim przejazdem i zablokować ruch zarówno drogowy, jak i kolejowy. W przypadku gdyby taki przejazd znajdował się na przykład przed zakrętem, rosłoby także ryzyko zderzenia zablokowanego pojazdu z nadjeżdżającym pociągiem. Skutkiem tego uchybienia konstrukcyjnego byłyby nie tylko szkody rzeczowe w postaci uszkodzonego mienia, ale również typowe dla tego rodzaju zdarzeń utracone korzyści  wynikające z konieczności wycofania na czas naprawy z użytku lokomotywy i ciągnika.

Dodatkowo umowę można rozszerzyć stosując klauzule dodatkowe. Do najważniejszych rozszerzeń ochrony ubezpieczeniowej w przypadku inwestycji kolejowych należą:

• Klauzula OC pracodawcy – ochrona w zakresie wypadków przy pracy. Przykład szkody: uszczerbek na zdrowiu poprzez przysypanie pracownika kruszcem do podtorza przez operatora wywrotki
• Klauzula nagłych i nieprzewidzianych szkód w środowisku – ochrona w zakresie naruszenia harmonii otaczającego plac budowy środowiska – Przykład szkody:  uśmiercenie hodowli karpia wskutek wycieku substancji chemicznych z placu budowy do pobliskiego strumienia, który przepływał przez stawy hodowlane
• Klauzula wibracji – ochrona w zakresie zdarzeń wynikających z działania maszyn, takich jak młoty pneumatyczne czy kafary. Przykład szkody: spękania zabytkowego budynku nastawni kolejowej wskutek działania maszyn wytwarzających wibracje
• Klauzula rzeczy pod kontrolą –  ochrona w zakresie szkód rzeczowych w ruchomościach, na których wykonawca wykonywał ubezpieczoną działalność (np. obróbka, naprawa, czyszczenie lub inne). Przykład szkody:  podczas przetaczania maszyn budowlanych dochodzi do uszkodzenia rampy kolejowej
• Klauzula czystych szkód majątkowych – przykład szkody: zwiększone koszty prowadzonej przez os. 3 działalności z powodu konieczności poszukiwania alternatywnych dróg transportu lub utrata zysków z racji uniemożliwienia dojazdu do miejsca pracy wskutek zablokowania niemodernizowanego drugiego toru na moście
• OC wzajemna – przykład szkody: uszkodzenie przez wykonawcę maszyn przekazanych przez inwestora do realizacji inwestycji

Franszyza redukcyjna

Ustalenie w umowie ubezpieczenia określonej wysokości franszyzy redukcyjnej może dodatkowo,  istotnie wpływać na postrzeganie przez ubezpieczycieli danego ryzyka. Jest to  także  istotne z punktu widzenia samego Ubezpieczonego, gdyż implikuje to wysokość składki. Zupełnie inaczej będzie się kształtowała ocena ryzyka underwritera w przypadku franszyzy redukcyjnej w wysokości 15 tys. zł przy sumie gwarancyjnej 30 milionów zł, w sytuacji gdy potencjalnie najwyższa szkoda nie powinna przekroczyć 100 tys. zł, a inaczej gdy przy tej samej sumie gwarancyjnej, ale franszyzie w wysokości nawet 200 tys. zł będzie istniało realne zagrożenia wystąpienia zdarzenia skutkującego powstaniem wielomilionowej szkody. Dlatego też tak ważna w procesie underwritingowym jest informacja o doświadczeniu, szkodowości, i podwykonawcach, z którymi współpracuje wykonawca robót budowlanych.

Umowa ubezpieczenia OC działalności w związku z prowadzonymi pracami budowlanymi często ma rozszerzony katalog współubezpieczonych (podwykonawcy, inwestor), jednak z punktu widzenia umowy ubezpieczenia OC wykonawcy robót, wchodzenie w kazuistykę i analizowanie detali zasad odpowiedzialności pozostałych uczestników procesu budowlanego nie jest aż tak istotne. Wynika to z włączenia do ochrony ubezpieczeniowej dla kontraktów kolejowych OC wzajemnej. Istotę tego typu odpowiedzialności najłatwiej opisać jako sytuację, w której umowa ubezpieczenia zapewnia ubezpieczonym taką ochronę, jakby dla każdego z nich była wystawiona oddzielna polisa. Szkody z tytułu działania lub zaniechania inwestora, jak również  przyczynienie się do ich powstania będzie objęte ochroną ubezpieczeniową. Podobnie przedstawia się sytuacja podwykonawców. Natomiast,  kierownik budowy może być zatrudniony przez inwestora lub być etatowym pracownikiem wykonawcy. Za jego błędy odpowiadać w takim wypadku będzie albo inwestor albo wykonawca. W przypadku, gdy taką osobą jest zatrudniona na zasadzie b2b, ochrona ubezpieczeniowa będzie wynikała ze wskazania ogólnej listy ubezpieczonych podwykonawców w treści umowy.

Dodatkowo, sprawę odpowiedzialności komplikuje fakt, iż nierzadko katalog skutków błędów wykonawczych częściowo pokrywa się z skutkami błędów projektowych. Most kolejowy może zawalić się zarówno z winy projektanta, jak i wykonawcy, podobnie sytuacja przedstawia się przy niespełniającym norm przejeździe kolejowym. Jednakże w procesie budowlanym nie tylko na wykonawcy i projektancie może spoczywać odpowiedzialność za zdarzenia skutkujące roszczeniami odszkodowawczymi. Także inwestor, czy podwykonawca mogą ponosić odpowiedzialność za określoną szkodę.

Reasumując powyższy wywód, warto zapamiętać, iż odpowiedzialność za szkody przy ubezpieczeniu OC wykonawcy robót dla inwestycji kolejowych może przybierać różne formy i dotyczyć wielu podmiotów zaangażowanych w realizację danego kontraktu, a spektrum możliwych szkód wynikających z błędów popełnionych w trakcie realizacji cechować się dużą różnorodnością i szerokim przedziałem wartości potencjalnych roszczeń.

Natomiast jeżeli interesują Was dodatkowe informacje dotyczące tego tematu, zapraszamy do kontaktu z Michałem Leczkowskim: Michal.Leczkowski@warta.pl.

Kończąc mini cykl Akademii Brokera: „UBEZPIECZENIA INWESTYCJI KOLEJOWOWYCH  – UNDERWRITING RYZYKA”…,

Przyjmując do ubezpieczenia duże przedsięwzięcie budowlane w sektorze kolejowym dla ubezpieczyciela istotna jest kompleksowa ocena ryzyka prowadzona przy współpracy z Ubezpieczonym  i Brokerem.  Dlatego tak istotne jest poznanie ABC underwritingu prowadzącego do zawarcia umowy ubezpieczania – rozpoczynając od inżynieryjnej oceny ryzyka oraz oceny ryzyka dokonanej przez underwritera, poprzez poznanie zasad odpowiedzialności uczestników procesu budowlanego, na optymalnym ustaleniu warunków ochrony przedmiotu ubezpieczenia kończąc. Mamy nadzieję, że nasz mini cykl systematyzuje podstawowe informacje w tym obszarze, w odniesieniu do  ubezpieczenia  CAR/EAR, ubezpieczenia OC Projektanta oraz ubezpieczenia OC Wykonawcy robót budowlanych.

A przed nami…

Za miesiąc rozpoczniemy następny, jesienny sezon AKADEMII BROKERA  – o tym co mamy w planach napiszemy  we wrześniowym wydaniu naszego Serwisu.

Natomiast jeżeli interesują Was dodatkowe informacje dotyczące tego projektu, bądź macie jakieś sugestie prosimy o kontakt z autorką artykułu: Edytą Stoińską, Edyta.Stoińska@warta.pl.