Lato w pełni. Większość z nas już korzystało lub będzie korzystać z szeroko rozumianej bazy noclegowej – hoteli, moteli, pensjonatów, domów wczasowych etc. Wyjeżdżając na wypoczynek, ale nie tylko – także w podróż służbową i z innych powodów nierzadko zabieramy ze sobą ważne dla nas przedmioty osobistego użytku, także te wartościowe. Często wyjeżdżamy samochodem. Rzeczy te zatem zmuszeni jesteśmy zostawić w miejscu noclegu czy pobytu. Zdarza się, że we wspomnianych obiektach można zobaczyć tabliczki lub szyldy ostrzegające o nieponoszeniu przez nie odpowiedzialności za pozostawiony przez gościa hotelowego dobytek. W znacznej większości informacje te są niezgodne z powszechnie obowiązującym prawem, bo przecież polski ustawodawca zadbał o to, aby w kodeksie cywilnym kwestia odpowiedzialności takich podmiotów została szczegółowo opisana i rozstrzygnięta.
Właściciele obiektów hotelowych i podobnych zakładów są narażeni na różnego rodzaju zagrożenia, które mogą zachwiać ich status quo lub poważnie nadszarpnąć reputację, która wydaje się kluczowa przy tego rodzaju aktywności gospodarczej. Zagrożenia, o których mowa, odnoszą się w zasadzie do wszystkich rodzajów obiektów hotelarskich, takich jak: hotele, motele, pensjonaty, domy wycieczkowe, schroniska itp. Jednak nie każdy rodzaj obiektu jest zagrożony w takim samym stopniu. Można przyjąć, że im bardziej zaawansowany jest rodzaj obiektu oraz im wyższy jest jego standard i zakres oferowanych usług, tym na liczniejsze zagrożenia narażony jest obiekt.
Co do zasady wyróżniamy trzy kategorie podmiotów, które mogą ponieść szkodę w związku z działalnością podmiotów utrzymujących zarobkowo hotele lub podobne zakłady (poszkodowani), a odpowiedzialność za szkodę w każdym przypadku będzie badana i oceniana w inny sposób. Jest to:
- odpowiedzialność hotelu względem gości (klientów) za mienie wniesione jak i z tytułu usług świadczonych przez hotel,
- odpowiedzialność względem swoich pracowników czy współpracowników,
- odpowiedzialność względem innych osób postronnych, nie należących do dwóch ww. grup.
Przedmiotem naszej analizy będzie wyłącznie ryzyko odpowiedzialności cywilnej podmiotu prowadzącego zarobkowo hotel lub podobny zakład w zakresie odpowiedzialności za rzeczy wniesione przez gości hotelowych. Odpowiedzialność ta jest specjalnie uregulowana przez ustawodawcę w odrębnym dziale kodeksu cywilnego (art. 846 k.c. i nast.), nie poddaje się zatem pod ogólne regulacje dotyczące odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej prawa zobowiązań. Jest to odpowiedzialność o charakterze zaostrzonym, odpowiedzialność ustawowa , nie „umowna”, wynikająca bowiem wprost z ustawy, toteż skuteczność umowy hotelowej nie ma dla niej żadnego znaczenia. Została ona uregulowana na zasadzie ryzyka, w oderwaniu od winy hotelarza i osób przez niego zatrudnionych. Uzasadnieniem takiego uregulowania tej kwestii jest fakt, że rzeczywiście gość hotelowy powierzający swoje mienie hotelowi nie ma faktycznej możliwości sprawowania pełnej i co ważne skutecznej pieczy nad swoimi rzeczami. Wynika to między innymi ze specyfiki miejsca, jakim jest hotel lub podobny zakład. W praktyce do pokoju, z którego korzysta gość wnoszący swoje rzeczy, dostęp ma nie tylko on lecz również personel sprzątający hotelu itp. Jest zatem zrozumiałe, że takie warunki stwarzają znacznie większe ryzyko utraty czy też zniszczenia wniesionych rzeczy.
Co to jest rzecz wniesiona do hotelu?
Utrzymujący zarobkowo hotele lub inne zakłady ponoszą odpowiedzialność za utratę lub uszkodzenie rzeczy wniesionych przez swoich gości na teren prowadzonej działalności. Co zatem, w świetle prawa, jest uznawane za rzecz wniesioną?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami rzeczą wniesioną do hotelu jest taka rzecz, która w czasie korzystania przez gościa z usług hotelu znajduje się w tym hotelu (np. w pokoju). Ustawodawca, jako rzecz wniesioną zdefiniował również rzecz, która w krótkim, zwyczajowo przyjętym okresie poprzedzającym lub następującym po tym, kiedy gość korzystał z usług hotelu lub podobnego zakładu, została powierzona utrzymującemu zarobkowo hotel lub podobny zakład lub osobie u niego zatrudnionej albo umieszczona w miejscu przez nich we wskazanym lub na ten cel przeznaczonym np. schowku na sprzęt sportowy. Powierzenie rzeczy wniesionej, może mieć również miejsce poza terenem hotelu lub podobnego zakładu, np. na lotnisku. Do powstania odpowiedzialności wystarczy przekazanie, zgodnie z umową bądź choćby miejscowym zwyczajem, rzeczy personelowi hotelu.
Należy pamiętać, że powstanie odpowiedzialności za rzecz wniesioną przez gościa hotelowego, nie jest uzależnione od tego, czy jest on jej właścicielem czy też nie, a samo określenie „wniesienie rzeczy” nie odnosi się wyłącznie do fizycznego przemieszczenia rzeczy, ale w ujęciu szerszym obejmuje także zamiar jej wniesienia przy jednoczesnej akceptacji hotelu.
Co z pojazdami mechanicznymi?
Pojawia się jednak pytanie, jak w świetle przepisów traktowany jest samochód, którym przyjechaliśmy do hotelu. Otóż zgodnie z przepisami pojazd mechaniczny wraz z rzeczami w nim pozostawionymi oraz żywe zwierzęta nie stanowią rzeczy wniesionej. Co zatem z odpowiedzialnością za pojazdy pozostawione na przyhotelowych parkingach?
Hotele, by się chronić przed zapisem kodeksu cywilnego, często podkreślają w swoich regulaminach, że ich parking nie jest strzeżony, a jedynie dozorowany i w razie kradzieży nie ponoszą za to odpowiedzialności. Sytuacja nie jest jednak tak oczywista i wymaga głębszej analizy stanu faktycznego i prawnego.
Najczęściej podczas pobytu w hotelu, gdy zostawiamy samochód na hotelowym parkingu, dochodzi do zawarcia umowy w sposób dorozumiany. Pozostaje zatem kwestia rodzaju umowy – może być to umowa przechowania lub umowa najmu miejsca parkingowego. W przypadku, gdy parking jest oznaczony jako strzeżony, hotel ponosi pełną odpowiedzialność w przypadku uszkodzenia lub kradzieży auta, bowiem dochodzi wtedy do zawarcia umowy przechowania, którą hotel zobowiązuje się do sprawowania pieczy nad powierzoną rzeczą. Ewentualne odmienne postanowienia regulaminu mogą być uznane za nieważne. Inną możliwością jest pozostawienie samochodu na parkingu dozorowanym. W takiej sytuacji duże znaczenie dla określenia, czy została zawarta umowa przechowania czy najmu, ma infrastruktura parkingu. Jeśli jest to parking ogrodzony, zabezpieczony budką strażnika kontrolującego opuszczające parking pojazdy, wydawane są dokumenty zawierające oznaczenie pojazdu lub określonego miejsca postojowego, dochodzi do ujawnienia woli prowadzącego parking, tj. przechowania auta, w związku z czym w razie zdarzenia właściciel parkingu ponosi odpowiedzialność za szkodę.
Inną jednak opcją jest pozostawienie samochodu na parkingu nie oznaczonym jako strzeżony lub dozorowany. W tym przypadku również bierze się pod uwagę urządzenia znajdujące się na parkingu, jednakże zakładając, iż jedyną ochronę parkingu stanowi ogrodzenie, uznać należy, że dochodzi w tym wypadku do najmu powierzchni parkingowej, a co za tym idzie, właściciel parkingu nie ponosi żadnej odpowiedzialności w przypadku uszkodzenia lub kradzieży samochodu.
Co z wysokością szkody?
Omawiając odpowiedzialność właścicieli hoteli należy wskazać ograniczenie wartości szkody określone w przepisach kodeksu, wyłącznie do jej rzeczywistej wartości – szkoda obejmuje jedynie utratę lub uszkodzenie rzeczy wniesionych do hotelu. Odpowiedzialność w takim przypadku nie rozciąga się na utracone korzyści, jakie poniósł poszkodowany, np. wskutek kradzieży komputera nie mógł wykonać terminowego zlecenia i otrzymać z tego tytułu wynagrodzenia. Przy ustalaniu wysokości odszkodowania bierze się pod uwagę stopień przyczynienia się gościa do powstania szkody – na przykład pozostawienie bez nadzoru prywatnych rzeczy w lobby hotelowym. W sytuacji, gdy rozmiar tego przyczynienia się jest znaczny lub kluczowy dla całego zdarzenia, hotel może być zwolniony od odpowiedzialności. Jako przykład można wskazać sytuację, w której hotel nie jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną wskutek kradzieży rzeczy lokatorowi, który pozostawił na noc otwarte okno w pokoju znajdującym się na parterze, chociaż spanie przy otwartym oknie w porze letniej można uznać za ogólnie przyjęte.
Zasady, na podstawie których ustala się wysokość odszkodowania szczegółowo omawia kodeks cywilny. Można wskazać następujące:
- wysokość odszkodowania nie może przekraczać wartości utraconej rzeczy (np. całej kwoty za utracony laptop, który kosztuje 500 euro) lub obniżenia jej wartości wskutek doznanych uszkodzeń (np. jeżeli laptop został uszkodzony, jednak w dalszym ciągu nadaje się do użytku, wysokość odszkodowania będzie odpowiadała wysokości wartości uszkodzenia).
- względem jednego gościa hotelowego, odszkodowanie nie może przewyższać stukrotnej należności za dostarczone mieszkanie (tj. pokój hotelowy), liczonej za jedną dobę. Jednak odpowiedzialność za każdą rzecz nie może przekroczyć pięćdziesięciokrotnej wysokości tej należności. W przypadku, w którym w jednym pokoju hotelowym jest zameldowanych więcej osób, a zaginęły tylko rzeczy wniesione przez jedną z nich, odszkodowanie nie może przekraczać powyższej granicy. Dodatkowo wysokość odszkodowania ustala się w takich przypadkach jedynie na podstawie należności za pokój, z wyłączeniem dodatkowych usług, które mogą się mieścić w cenie pokoju hotelowego (np. room service, śniadanie, itp.).
Co z przedmiotami wartościowymi?
Ustawa nakłada na prowadzących hotele lub podobny zakład obowiązek zawarcia odrębnej umowy przechowania, jeżeli rzeczami, których przechowania domaga się gość, są w szczególności pieniądze, kosztowności i przedmioty mające wartość naukową lub artystyczną. Odmowa przyjęcia wskazanych rzeczy możliwa jest wyłącznie w sytuacji, w której rzeczy te zagrażają bezpieczeństwu albo jeżeli w stosunku do wielkości lub standardu hotelu albo podobnego zakładu mają zbyt dużą wartość lub gdy zajmują zbyt dużo miejsca. W przypadku takiego zawarcia umowy przechowania , w razie szkody zastosowanie mają odpowiednie przepisy odnoszące się do umowy przechowania.
Odmienne zasady ponoszenia odpowiedzialności cywilnej przez podmioty prowadzące hotele lub podobne obiekty za rzeczy wniesione do hotelu, mają przede wszystkim na celu zapewnienie bezpieczeństwa klientom oraz ochronę ich wniesionego mienia. Odpowiedzialność hotelarza dotyczy wyłącznie rzeczy wniesionych przez osoby korzystające z jego usług, nie rozciąga się ona natomiast na osoby odwiedzające gości hotelowych czy też osoby, które jedynie przebywają w hotelowym barze.
Konstrukcja prawna omawianej odpowiedzialności, przewiduje sytuacje, w której odpowiedzialność osoby prowadzącej zarobkowo hotel zostanie wyłączona. Ma to miejsce wówczas, gdy szkoda wynikła z właściwości rzeczy wniesionej lub w skutek siły wyższej albo powstała wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby, która mu towarzyszyła, była u niego zatrudniona albo go odwiedzała.
Specjalnie uregulowane przez ustawodawcę ryzyko ponoszenia odpowiedzialności przez utrzymujących zarobkowo hotel lub podobny zakład za mienie wniesione przez ich gości hotelowych jest możliwe do ubezpieczenia. Ogólne warunki ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, które weszły w życie 1 stycznia 2023 roku swoim zakresem w pełni odpowiadają przyjętym zasadom odpowiedzialności narzuconym w tym zakresie przez kodeks cywilny i tym samym zapewniają bezpieczny i komfortowy pobyt gościom przebywającym w tak ubezpieczonym obiekcie hotelowym.
W przypadku pytań lub wątpliwości prosimy o kontakt z Małgorzatą Czekuć: malgorzata.czekuc@warta.pl
