W latach 2015-2018 znacznie wzrosła liczba pożarów miejsc składowania odpadów. Zjawisko szczególnie przybrało na sile w roku 2018, gdzie w porównaniu do roku 2012 nastąpił ich ponad trzykrotny wzrost. Zbiegło się to z wprowadzonym przez Chiny zakazem importu 24 rodzajów śmieci m.in.: plastiku, papieru, bawełny, popiołu, przędzy czy resztek powstających przy produkcji stali. Chiny w ostatnich 30 latach były największym importerem odpadów na świecie. Rocznie przetwarzały ok. 8 mln ton zagranicznych śmieci, wykorzystując je jako surowiec do wytwarzania nowych produktów. Aż 87 proc. plastikowych odpadów z Europy i 56 proc. z pozostałej części świata trafiało do Kraju Środka.
Napływ odpadów do Polski
Zaistniałe zmiany spowodowały napływ odpadów do naszego kraju. Porównując rok 2018 do roku 2015, import wzrósł prawie trzy razy. W Polsce nie ma wystarczającej liczby instalacji utylizujących taką ilość śmieci, czego skutkiem były częste pożary składowisk Umożliwiały one niskim kosztem pozbycie się zalegających hałd śmieci. Podczas spalania powstają bardzo szkodliwe substancje wśród nich: dioksyny, furany, tlenki siarki, lotne związki organiczne, chlorowodór, cyjanowodór, substancje smoliste. Wpływają one negatywnie na zdrowie człowieka uszkadzając m.in. DNA, powodują nowotwory, choroby płuc, układu nerwowego, serca, zaburzają działanie układu odpornościowego.
Nasilające się zjawisko wywołało wzmożone zainteresowanie mediów i społeczeństwa, a także pojawiło się oczekiwanie, by zakończyć takie działania. Inspekcje ochrony środowiska informowały o swej bezsilności, a wcześniej zgłaszane kontrole niewiele dawały, ponieważ nakładane kary były nieadekwatne do rozmiarów zniszczeń. Trudno też było ustalić osoby odpowiedzialne za miejsce składowanie odpadów.
Rozpoczęto działania legislacyjne
By zapobiegać pożarom składowisk odpadów, w dniu 20 lipca 2018 r. sejm przyjął tzw. pakiet odpadowy, którego celem było doprecyzowanie przepisów i walka z patologiami w gospodarce odpadami. Zakres zmian dotyczył: magazynowania odpadów, monitoringu wizyjnego, tytułu prawnego do nieruchomości, ochrony ppoż, zabezpieczeń roszczeń, sankcji, postępowania administracyjnego. Ustawa wprowadziła szereg zmian m.in. skróciła czas tymczasowego magazynowania odpadów, wprowadzała obowiązkowy monitoring na wysypiskach i pozwoliła na kontrole składowisk przez całą dobę. Nałożyła też obowiązek przedłożenia operatu przeciwpożarowego przy składaniu wniosku o zezwolenie na zbieranie odpadów oraz o zezwolenie na przetwarzanie odpadów zawierającego warunki ochrony przeciwpożarowej instalacji, obiektu lub jego części względnie innego miejsca magazynowania odpadów, uzgodnionego z komendantem powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej.
Rozporządzenie określa wymagania
W dniu 4 marca 2020 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 lutego 2020 r. w sprawie wymagań w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Zostały w nim zawarte wytyczne, jakie mają spełniać obiekty budowlane lub ich części oraz inne miejsca przeznaczone do zbierania, magazynowania lub przetwarzania odpadów.
Rozporządzenie definiuje kluczowe, z punktu widzenia możliwości działań ratowniczo-gaśniczych, wymagania dotyczące maksymalnej wysokości składowania stałych odpadów palnych. Wymagania te uwzględniają przede wszystkim bezpieczeństwo ekip ratowniczych i służą głównie zapewnieniu odpowiednich warunków do podawania prądów gaśniczych z poziomu terenu. Mają również na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się pożaru pomiędzy sekcjami magazynowymi, strefami pożarowymi oraz sąsiednimi obiektami budowlanymi, terenami. Wskazuje również odległości dla lokalizacji stref pożarowych z odpadami stałymi znajdującymi się poza budynkami od innych stref pożarowych, budynków oraz granic działek i lasów. Rozporządzenie nakazuje, by:
- składowiska były wyposażone w odpowiednią ilość wody do zewnętrznego gaszenia pożaru poprzez zbiorniki wodne lub hydranty zewnętrzne, (§ 41, § 42)
- część budynków była wyposażona w samoczynne urządzenia oddymiające, (§ 37)
- magazynowanie stałych odpadów palnych odbywało się w wydzielonych strefach pożarowych. (§ 5,- § 19) Określa również trzy formy przechowywania ciekłych odpadów palnych. (§ 20 – § 32 )
Została wprowadza także konieczność wyposażenia stref pożarowych z odpadami stałymi, w system sygnalizacji pożarowej oraz urządzenia alarmowe. Wymagania do ich stosowania uzależnione są od powierzchni i gęstości obciążenia ogniowego strefy pożarowej. Stosowanie tego rodzaju urządzeń przeciwpożarowych służy szybkiemu wykryciu pożaru, umożliwia odpowiednią reakcję obsługi i służb ratowniczych już we wczesnej fazie jego rozwoju.
Istotną zmianą jest też konieczność zastosowania stałych urządzeń gaśniczych. Najlepszym rozwiązaniem w takim przypadku jest instalacja tryskaczowa ze względu na bardzo wysoką skuteczność. Ciągle sącząca się woda schładza materiał palny, zapas wody w zbiornikach wystarcza zazwyczaj na kilka godzin, co w zupełności pozwala na opanowanie pożaru.
Ważną kwestią w przeprowadzanych audytach jest to, by zwrócić uwagę na rozwiązania organizacyjne, procedury, szkolenia, przeglądy oraz świadomość personelu. Dobra praktyka inżynierska wskazuje, aby stosowane systemy bezpieczeństwa były odpowiednio dobrane, wzajemnie skonfigurowane, dostosowane do panujących warunków. Zdarzają się sytuacje, że pomimo zainstalowanych systemów poprawiających bezpieczeństwo są one świadomie wyłączane, blokowane. Nieodpowiednio zastosowane rozwiązania powodują wywoływanie błędnych alarmów, które generują przestoje w pracy.
Rozporządzenie określa również, kiedy należy opracować instrukcje bezpieczeństwa pożarowego i organizować ćwiczenia w zakresie postępowania na wypadek pożaru.
Spełnienie wymogów prawa generuje spore wydatki, dodatkowo takie inwestycje są czasochłonne. Wybudowanie nowych obiektów i instalacji wiąże się z uzyskaniem zezwoleń, uzgodnień odbiorów, montażu co może trwać kilkanaście miesięcy. Ze względu na powyższe wprowadzone zostały okresy dostosowawcze w zakresie spełniania wymagań ochrony przeciwpożarowej. (§ 45 – § 47)
Wprowadzane regulacje powinny znacznie ograniczyć rozmiary zdarzających się pożarów składowisk odpadów, a także poprawią skuteczność i bezpieczeństwo prowadzonych akcji gaśniczych.
Jeżeli interesują Was dodatkowe informacje dotyczące tego projektu, zapraszamy do kontaktu z Dariuszem Salwińskim: dariusz.salwinski@warta.pl.
