W majowym artykule „Outsourcing, podwykonawcy, kontrahenci – ukryte zagrożenie?” przedstawialiśmy jak duże zagrożenie, nawet dla najlepiej zabezpieczonej firmy, mogą stanowić podmioty zewnętrzne, realizujące swoje usługi na jej terenie lub na jej mieniu. Zwróciliśmy uwagę na ten problem, gdyż nasze doświadczenia z dużych szkód wskazują, że coraz częściej przyczyna leży w takim przypadku właśnie po stronie podmiotów zewnętrznych. Gdy dojdzie już do takiej szkody jedynym „szczęściem w nieszczęściu” (i to zarówno dla sprawcy, jak i poszkodowanego) może być ubezpieczenie OC podmiotu zewnętrznego z odpowiednio wysoką sumą gwarancyjną.
Niestety, w zasadzie we wszystkich zaobserwowanych przez nas dużych zdarzeniach szkodowych tego typu - tzn. takich, gdzie odpowiedzialność za powstanie szkody leży po stronie podmiotu zewnętrznego - sumy gwarancyjne ubezpieczeń OC takich podmiotów okazują się zbyt niskie. Dla przykładu przedstawiamy kilka opisów tego typu zdarzeń szkodowych z ostatnich lat (opisy i wartości zostały nieco zmodyfikowane, aby nie była możliwa jednoznaczna identyfikacja szkód):
- Firma serwisująca instalację tryskaczową przypadkowo ją uruchomiła w trakcie prac, co doprowadziło do uszkodzenia mienia znajdującego się w obiekcie. Wartość szkody wyniosła ok. 8 mln zł. Tymczasem wysokość sumy gwarancyjnej OC firmy serwisującej to tylko 500 tys. zł.
- Wykonawca budowlany realizował w firmie przemysłowej prace spawalnicze na dachu jednego z obiektów. W godzinach wieczornych w miejscu realizowanych prac pojawił się ogień, który objął zarówno budynek, jak i część technologiczną. Wartość szkody: ok. 7 mln zł. Wysokość sumy gwarancyjnej OC firmy budowlanej: 3 mln zł.
- Wytwórca linii produkcyjnej dla branży spożywczej w trakcie prac serwisowych, polegających na opaleniu postrzępionych brzegów pasa w przenośniku taśmowym, doprowadził do przeniesienia ognia i rozprzestrzenienia się pożaru na inne elementy linii produkcyjnej. Wartość szkody sięgnęła 90 mln zł. Wysokość sumy gwarancyjnej OC producenta linii to 12 mln euro.
- Wykonawca dokonał nieprawidłowej naprawy instalacji amoniakalnej, która po upływie dwóch tygodni od naprawy uległa awarii. Wyciek amoniaku doprowadził do skażenia środków obrotowych składowanych w chłodni. Wartość szkody wyniosła ok. 7 mln zł, podczas gdy wysokość sumy gwarancyjnej OC wykonawcy instalacji 3 mln zł.
- Niewielka firma remontowa zaprószyła ogień w trakcie realizacji prac na dachu zabytkowego obiektu publicznego (kontrakt wygrany przez firmę w ramach przetargu publicznego). Wartość szkody: 12 mln zł. Wysokość sumy gwarancyjnej OC firmy remontowo-budowlanej: 1 mln zł.
Warto zauważyć, że praktycznie w każdym z powyższych przykładów istniał realny scenariusz wystąpienia szkody o znacznie większych rozmiarach. W jednym z nich, w skrajnym przypadku, rozprzestrzenienie się ognia mogło doprowadzić do szkody o wartości nawet powyżej 500 mln zł!
Adekwatna suma gwarancyjna w ubezpieczeniach odpowiedzialności cywilnej
Ustalenie adekwatnej sumy gwarancyjnej jest obiektywnie bardzo trudnym zadaniem. W zasadzie w przypadku każdej sumy i każdego klienta można wyobrazić sobie scenariusz szkodowy, który wyczerpie sumę gwarancyjną. Nie chodzi jednak o to, aby sumy były abstrakcyjnie wysokie, co m.in. przekłada się na kwotę składki.
Właściwe określenie sumy gwarancyjnej ubezpieczenia OC musi zawsze wychodzić od specyfiki działalności danego klienta – branży, skali działalności, rodzaju produktów, charakteru klientów, mienia otaczającego, itp. Z naszych doświadczeń widzimy, że w przypadku firm realizujących swoje usługi na terenie innych podmiotów, sumy gwarancyjne OC są zbyt niskie, ponieważ zazwyczaj koncentrują się wyłącznie na wartości przedmiotu usługi. W efekcie nie biorą pod uwagę wartości mienia otaczającego oraz potencjalnej utraty zysku podmiotu, dla którego realizowane są usługi.
Warto też zaznaczyć, że np. podwojenie sumy gwarancyjnej w ubezpieczeniach OC nie przekłada się na adekwatne podwojenie składki za ubezpieczenie (tak, jak dzieje się zazwyczaj w ubezpieczeniach majątkowych). Wzrost składki będzie znacznie mniejszy niż sumy gwarancyjnej. Pozyskując ofertę warto więc zweryfikować kilka wariantów sum gwarancyjnych, aby móc ostatecznie dobrać ten, który zapewnia klientowi adekwatną ochronę.
Znaczenie adekwatnej sumy gwarancyjnej z perspektywy poszkodowanego
Na pierwszy rzut oka można uznać, że zbyt niska suma gwarancyjna OC sprawcy nie jest problemem podmiotu poszkodowanego – ten ma bowiem swoją polisę majątkową, z której szkoda zostanie wypłacona. Tu jednak pojawia się kilka dodatkowych aspektów, na które należy zwrócić uwagę:
- Nawet przy kompleksowej ochronie majątkowej (ubezpieczenie mienia i utraty zysku) ubezpieczyciel najczęściej nie pokryje całości powstałej szkody (np. franszyza majątkowa czy w utracie zysku).
- Ubezpieczenie może również nie zrekompensować pełnej wartości szkody w przypadku nieadekwatnie zadeklarowanych sum ubezpieczenia mienia i utraty zysku (kwestia ubezpieczenia wg. wartości księgowych brutto bądź nieadekwatnych sum odtworzeniowych).
Poszkodowany zawsze może rościć bezpośrednio do sprawcy szkody o zrekompensowanie poniesionych strat, które nie były objęte majątkową ochroną ubezpieczeniową. Skuteczność takiego działania będzie jednak dużo wyższa wtedy, gdy sprawca szkody może przedstawić polisę OC z odpowiednio wysoką sumą gwarancyjną, która pozwoli poszkodowanemu na sprawne uzyskanie odszkodowania od ubezpieczyciela sprawcy.
Dodatkową kwestią, niezwykle istotną z perspektywy podmiotu poszkodowanego, jest wpływ dużej szkody na koszt ubezpieczenia majątkowego w kolejnych latach. Fakt jej zaistnienia będzie jeszcze przez kilka lat po szkodzie determinował istotnie wyższą składkę za ubezpieczenia majątkowe, bądź negatywnie wpływał na liczbę dostępnych ofert na rynku. Natomiast w przypadku skutecznego regresu ubezpieczyciela poszkodowanego do ubezpieczyciela OC sprawcy, historia szkodowa podmiotu poszkodowanego jest korygowana i może on nadal liczyć na atrakcyjne rynkowe warunki ubezpieczenia. Odpowiednio wysoka suma gwarancyjna OC podmiotów zewnętrznych jest kluczowa dla pełnych możliwości regresowych - a w konsekwencji staje się warunkiem atrakcyjnej oferty ubezpieczenia dla podmiotu poszkodowanego w przyszłości.
Adekwatna suma gwarancyjna ubezpieczenia OC podmiotów zewnętrznych jest więc niezwykle istotna z perspektywy firm, które je zatrudniają. W najlepiej pojętym własnym interesie tych ostatnich jest oczekiwanie odpowiednio wysokich sum gwarancyjnych od swoich kontrahentów. Nie bez przyczyny wiele międzynarodowych koncernów jako standard w wymogach kontraktowych stosuje zapisy o konieczności posiadania przez oferentów ochrony OC często o bardzo wysokich sumach gwarancyjnych.
Znaczenie adekwatnej sumy gwarancyjnej OC z perspektywy sprawcy
W przypadku podmiotu odpowiedzialnego za powstanie szkody odpowiednio wysoka suma gwarancyjna ubezpieczenia OC ma znaczenie fundamentalne. Bez odpowiedniej ochrony ubezpieczeniowej, w przypadku szkody o istotnych rozmiarach, bezpośrednio zagrożone jest przetrwanie takiej firmy. W większości powyżej przedstawionych przypadków podmioty odpowiedzialne za powstanie szkody nie posiadały odpowiednich środków finansowych, aby pokryć wartość roszczenia, przekraczającą posiadaną przez nie sumę gwarancyjną polisy OC.
W takiej sytuacji przetrwanie takich firm zależy od postępowania poszkodowanego (w przypadku roszczeń nie pokrytych polisą majątkową) i / lub ubezpieczyciela (w przypadku roszczeń regresowych):
- czy poszkodowany lub ubezpieczyciel z determinacją będą dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej (aż do momentu upadłości podmiotu odpowiedzialnego za szkodę i zaspokojenia przynajmniej części roszczeń z egzekucji majątku podmiotu)?
- czy zadowolą się zaspokojeniem tylko niewielkiej części roszczeń, jaką mogą uzyskać na drodze polubownej?
Warto tu jeszcze dodać, że nieadekwatnie niska suma gwarancyjna ubezpieczenia OC może być także podstawą roszczenia do władz spółki kapitałowej, gdyż decyzja o przyjęciu nieadekwatnie niskiej sumy gwarancyjnej może być potraktowana jako działanie na szkodę spółki.
Kolejnym niezwykle istotnym tematem jest aktualizacja sum gwarancyjnych (w szczególności w kontekście skumulowanej inflacji z ostatnich lat). Tej kwestii poświęcimy oddzielny artykuł w kolejnym miesiącu.
Jeżeli interesują Was dodatkowe informacje dotyczące tego tematu zapraszamy do kontaktu z Pawłem Pawlikiem (Pawel.Pawlik@warta.pl).
