Zdarzają się jednak wyjątkowe sytuacje, gdzie – z uwagi na specyfikę albo wartość mienia – ochrony ubezpieczeniowej poszukują osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, które chciałyby zabezpieczyć swoje mienie, a przedstawienie oferty ubezpieczenia na produkcie indywidualnym jest niemożliwe lub nieadekwatne. Przykładem mogą być budynki lub lokale użytkowe, które należą do osoby fizycznej, są przez nią wynajmowane lub wydzierżawiane i są przeznaczone do prowadzenia w nich działalności gospodarczej (handlowej, magazynowej, produkcyjnej itp.). Innym przykładem może być firma rodzinna, której zakład produkcyjny mieści się w budynkach należących do osoby fizycznej będącej współudziałowcem.
Osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej nie są grupą docelową produktu ubezpieczeniowego oferowanego na warunkach korporacyjnych. Zapisy OWU, na podstawie których zawierana jest umowa ubezpieczenia, regulują stosunek prawny, określają prawa i obowiązki obu stron czy wprowadzają ograniczenia odpowiedzialności, które są akceptowane przez Ubezpieczającego. Jednak w przypadku, gdy stroną umowy ubezpieczenia (Ubezpieczającym) będzie osoba fizyczna, czyli tzw. obrót konsumencki (B2C), to do tak zawartej umowy będą mieć zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego Art. 3851–3853, czyli przepisy regulujące niedozwolone postanowienia umowne, ocenę zgodności z celem umowy i dobrymi obyczajami czy katalog klauzul abuzywnych.
Przykładem takiego zapisu, powszechnie obowiązującego na rynku w OWU mienia i akceptowanego w relacji umownej w obrocie gospodarczym pomiędzy przedsiębiorcami (B2B), jest zasada proporcji w przypadku niedoubezpieczenia. Jest to reguła, która w sytuacji, gdy suma ubezpieczenia przedmiotu ubezpieczenia jest niższa od wartości tego przedmiotu w dniu szkody, umożliwia obniżenie wysokości odszkodowania w takiej proporcji, w jakiej suma ubezpieczenia tego przedmiotu ubezpieczenia pozostaje do jego wartości w dniu szkody. Najczęściej będzie to dotyczyć mienia ubezpieczonego wg wartości odtworzeniowej w systemie sum stałych i w praktyce ma zastosowanie do szkód częściowych. Jednocześnie warunki umowne dopuszczają „margines błędu” i zasada proporcji nie jest stosowana do ustalonych parametrów, np. najczęściej spotykany warunek, gdy wartość przedmiotu ubezpieczenia w dniu szkody nie przekracza 120%, a nawet 130% sumy ubezpieczenia tego przedmiotu. Reguły w przypadku niedoubezpieczenia nie stosuje się do szkód całkowitych – w takiej sytuacji górną granicą odpowiedzialności jest suma ubezpieczenia, pomimo że wartość zniszczonego lub utraconego mienia w dniu szkody będzie wyższa. Znacznie częściej mamy do czynienia ze szkodami częściowymi niż całkowitymi, więc stosowanie takiej reguły minimalizuje zjawiska np. świadomego zaniżania sum ubezpieczenia w celu uzyskania niższej składki.
Taki zapis jak przywołany w akapicie poprzedzającym jest niedopuszczalny we wzorcach umownych w obrocie konsumenckim. Zatem w sytuacji, gdy będziemy mieć do czynienia z ubezpieczeniem budynków, budowli lub lokali przeznaczonych do prowadzenia w nich działalności gospodarczej, które należą do osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej i które zostały zgłoszone w ramach przygotowanej oferty na warunkach korporacyjnych, należy zmodyfikować standardowe zapisy OWU za pomocą klauzuli lub postanowień dodatkowych, znosząc zasadę proporcji, jednocześnie wskazując Ubezpieczającego jako deklarującego sumę ubezpieczenia. Wówczas wymogi prawne zostaną spełnione.
Sebastian Olek, sebastian.olek@warta.pl
