Oferta Warty dla firm audytorskich
Już od ponad 10 lat Warta oferuje firmom audytorskim możliwość zawarcia umów ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej związanej z wykonywanym zawodem, zarówno w zakresie ubezpieczeń obowiązkowych, jak i dobrowolnych. Oferta jest dobrze dopasowana do potrzeb tej grupy zawodowej, dzięki określeniu warunków ochrony w generalnym porozumieniu zawartym obecnie z Polską Izbą Biegłych Rewidentów. Obowiązek ubezpieczenia firmy audytorskiej wynika wprost z treści ustawy z dnia 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym. Podmiot ten obowiązany jest zawrzeć umowę ubezpieczenia OC zarówno z tytułu wykonywania czynności rewizji finansowej, jak i świadczenia usług dodatkowych określonych przez ustawodawcę w zamkniętym katalogu. Obejmuje on m.in. usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych i podatkowych, doradztwo podatkowe, czy prowadzenie postępowań upadłościowych lub likwidacyjnych.
Warto zauważyć, że w katalogu nie znalazły się powszechnie świadczone przez firmy audytorskie usługi związane z obsługą kadrowo-płacową. W tym zakresie z pomocą przychodzi pierwsze z ubezpieczeń dobrowolnych – ubezpieczenie uzupełniające obejmujące ochroną szkody wyrządzone w związku z szeroko rozumianym doradztwem kadrowym i administrowaniem płacami. Ochrona udzielana w ramach ubezpieczenia obowiązkowego jest limitowana także co do wysokości. Sumy ubezpieczenia w ubezpieczeniu obowiązkowym stanowią równowartość kwoty 400.000 euro w złotych w odniesieniu do czynności rewizji finansowej oraz kwoty 10.000 euro w stosunku dla każdej z pozostałych świadczonych usług przewidzianych w katalogu ustawowym. Mogą one okazać się niewystarczające zwłaszcza w przypadku niższej z tych wartości.
Dlatego w naszej ofercie znalazło się także dobrowolne ubezpieczenie nadwyżkowe pozwalające znacznie podwyższyć sumy ubezpieczeń podstawowych, dostosowując je do realnego ryzyka konsekwencji błędu zawodowego. W kolejnych akapitach przytoczymy przykłady szkód, które pokażą, jak Warta podchodzi do rozpatrywania roszczeń z opisywanych ryzyk. Być może skłonią one również do rozważenia zawarcia umów wykraczających ponad wariant obowiązkowy.
Odpowiedzialność audytora w kontekście wykrywania nadużyć
W pierwszej kolejności przyjrzymy się sprawie z zakresu podstawowej działalności firmy audytorskiej, wykonywania czynności rewizji finansowej. Poszkodowany zawarł z ubezpieczoną firmą audytorską umowę o badanie sprawozdania finansowego. W zgłoszeniu szkody wyraźnie podkreślił, że badanie miało zostać przeprowadzone w taki sposób, aby uzyskać wystarczającą pewność, że sprawozdanie nie zawiera istotnych zniekształceń spowodowanych błędem lub oszustwem. Przytoczony zapis rzeczywiście znalazł się w treści umowy, lecz jak się okazało, nie wyrażał szczególnych oczekiwań klienta co do rezultatu badania, a bazował na ogólnym wzorze umowy zamieszczonym na stronie Polskiej Izby Biegłych Rewidentów. Roszczący powoływał się także na treść opinii biegłego rewidenta, który nie miał żadnych zastrzeżeń do badanego sprawozdania. Treść zgłoszenia nie pozostawała bez znaczenia. Rok po przeprowadzenia badania ujawniono bowiem wyprowadzanie środków pieniężnych ze spółki przez pracownika zatrudnionego na stanowisku głównego księgowego.
W związku z wykrytą defraudacją spółka zleciła wykonanie audytu śledczego, który wykazał, że wspomniany pracownik zaniżał wartość utargów, dokonywał fikcyjnych księgowań wpłat z kasy do banku, preparował raporty kasowe i przygotowywał fałszywe płatności, a pozyskane środki przelewał na własny rachunek bankowy. W trakcie audytu wzięto również pod uwagę kwestię badania sprawozdania finansowego i zarzucano naszemu ubezpieczonemu, że przygotowana przez niego opinia zawierała błędy. Poszkodowany uznał, że gdyby biegły rewident prawidłowo wywiązał się ze swoich zobowiązań, umożliwiłoby to ujawnienie przestępczego procederu pracownika i zapobieżenie powstania dalszej szkody. Na roszczenie w wysokości blisko miliona złotych składały się straty spółki spowodowane przez nieuczciwego pracownika, poniesione w okresie od rzekomego wadliwego działania ubezpieczonego do daty faktycznego ujawnienia defraudacji.
W zajętym stanowisku uznaliśmy, że ubezpieczony nie ponosi odpowiedzialności za szkodę. Samo niewykrycie defraudacji nie oznaczało bowiem, że badanie sprawozdania zostało wykonane nieprawidłowo. Istotne w tym zakresie okazały się:
- metody działania pracownika – sposób fałszowania wyciągów bankowych, faktur oraz poleceń przelewów był przemyślany i dobrze zorganizowany,
- system kontroli wewnętrznej poszkodowanej spółki powinien umożliwić wykrycie nieprawidłowości – pracownik wykorzystał do swoich działań istniejące luki,
- umowny zakres obowiązków i sposób przeprowadzenia badania – badanie było przeprowadzane metodą wyrywkową, w związku z czym szansa trafienia na fałszywe była znikoma. Działania, które umożliwiłyby wykrycie defraudacji, np. sprawdzenie prawdziwości konkretnych numerów rachunków bankowych, były poza zakresem obowiązków ubezpieczonego.
W opisanej sprawie nie nastąpiła wypłata odszkodowania. Działanie Warty polegało na wsparciu ubezpieczonego w obronie przed niezasadnym roszczeniem. Przypadek ten pokazuje również nieoczywistą wartość ryzyka, z jakim może wiązać się działalność firmy audytorskiej.
Przesłanka związku przyczynowego w analizie szkody
Przykład drugiej szkody dotyczy usług dodatkowych, które świadczyć może firma audytorska – w tym przypadku przenikających się usługowym prowadzeniem ksiąg rachunkowych i podatkowych oraz doradztwem podatkowym. Ubezpieczony świadczył na rzecz klienta usługi księgowe i usługi pokrewne. W związku z realizowaną inwestycją związaną z budową budynku poszkodowany nabywał usługi budowlane. Otrzymane faktury księgowane były jako środki trwałe w budowie, w związku z czym nie wykazywano ich jako koszt. Miały one być zaliczane do kosztów podatkowych, jako odpisy amortyzacyjne dopiero po zakończeniu budowy. Inwestycja była finansowana z kredytu bankowego. Ponieważ jego wypłata opóźniła się, trzy faktury wystawione przez wykonawcę prac zostały opłacone po upływie 90 dni od terminu płatności.
Zgodnie z przepisami ustawy o CIT w takiej sytuacji podmiot będący w zwłoce powinien rozpoznać przychód podatkowy i zapłacić podatek. Przepisy nie różnicują sytuacji, czy dłużnik ujął fakturę jako koszt podatkowy od razu, czy też, jak w tym przypadku, zaliczył ją do wartości środka trwałego w budowie. W obu przypadkach wartość niezapłaconej w ciągu 90 dni faktury musi być potraktowana jako przychód podatkowy. Ubezpieczony dokonał odmiennej interpretacji, skutkiem czego był brak zapłaty podatku przez klienta. Poszkodowany ostatecznie uzyskał finasowanie w ramach kredytu i opłacił zaległe faktury, dlatego gdyby wcześniej zapłacił podatek, mógłby teraz wystąpić o jego zwrot. Oznacza to, że doszło do zwłoki w zapłacie podatku, skutkującej naliczeniem odsetek za opóźnienie za okres między datą, kiedy podatek powinien być zapłacony, a datą, gdy można było wystąpić o jego zwrot.
Błąd ubezpieczonego nie budził wątpliwości. W toku likwidacji zwróciliśmy jednak szczególną uwagę na przesłankę związku przyczynowego. Analizowaliśmy:
- co by było, gdyby ubezpieczony w sposób prawidłowy rozpoznał obowiązek zapłaty podatku przez klienta. Czy klient posiadałby wystarczające środki finansowe, by zapłacić podatek? Zwłoka w zapłacie faktury spowodowana była przecież brakiem wystarczających środków finansowych. Otrzymaliśmy zrzut z wyciągu bankowego klienta z widocznym saldem z okresu, w którym doszło do powstania zaległości potwierdzający, że klient posiadał środki, które mogłyby zostać wykorzystane na zapłatę zaliczki na podatek,
- czy opóźnienie w zapłacie faktur wystawionych przez wykonawcę spowodowane było wyłącznie opóźnieniem w otrzymaniu kredytu, a więc czy okres naliczania odsetek nie mógł być krótszy także z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego. Pozyskaliśmy potwierdzenia transakcji wypłaty kredytu oraz zapłaty zaległych faktur, które potwierdziły brak dalszej zwłoki po pozyskaniu środków finansowych,
- umowne granice odpowiedzialności ubezpieczonego. W umowie między stronami zastrzeżono, że ewentualne roszczenie odszkodowawcze związane z nienależytym wykonaniem usług ograniczone jest do wysokości wynagrodzenia otrzymanego przez ubezpieczonego w ciągu wcześniejszych 12 miesięcy. Wartość szkody nie przekraczała wartości faktur wystawionych przez ubezpieczonego w tym okresie.
Ostatecznie uznaliśmy roszczenie i wypłaciliśmy odszkodowanie w wysokości 60 tys. zł. Kwota ta więc wyraźnie przekracza sumę ubezpieczenia podstawowego.
Odpowiedzialność audytora w kontekście błędów w rozliczeniach
Ostatnim przykładem jest szkoda z zakresu ubezpieczenia uzupełniającego, obejmującego ochroną odpowiedzialność za szkody powstałe w związku z doradztwem kadrowym i administrowaniem płacami. Ubezpieczony na mocy umowy zawartej z klientem był zobowiązany m.in. do rozliczeń składek na ubezpieczenie społeczne, w tym składek na ubezpieczenie wypadkowe. Zgodnie z regulacją ustawową stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustala ZUS m.in. na podstawie danych przekazanych przez płatnika składek, które obejmowały w szczególności rodzaj wykonywanej działalności według PKD. Właściwe formularze do ZUS-u składał w imieniu klienta ubezpieczony. Druk złożony na początku 2021 r. zawierał jednak błędny numer PKD. Wskazany obejmował działalność usługową charakteryzującą się niskim ryzykiem wypadkowości, przy czym klient wykonywał działalność produkcyjną, czyli działalność o dużo wyższym ryzyku. Ubezpieczony wyjaśniał, że jego pracownik prawdopodobnie posłużył się drukiem przygotowanym dla innego klienta, nie dokonując w nim stosownej zmiany. Skutkowało to ustaleniem przez ZUS zaniżonej wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. Co gorsze, błąd popełniony w pierwszym roku został następnie powielany w formularzach składanych w kolejnych 2 latach. Ujawniony został na początku 2024 r., gdy ZUS przeprowadził przedsiębiorcy kontrolę. Skutkiem była zaległość w zapłacie składek w wysokości 350 tys. zł oraz odsetki od zaległości w wysokości 80 tys. zł. W toku likwidacji uznaliśmy odpowiedzialność ubezpieczonego i wypłaciliśmy odszkodowanie, pokrywając w całości stanowiące szkodę klienta odsetki od zaległości.
Powyższe wskazuje, jak istotne jest właściwe określenie zakresu ubezpieczenia oraz wysokości związanych z nim sum gwarancyjnych, tak by ochrona przed następstwami ewentualnych błędów była możliwie pełna. Zwracamy uwagę, że wystąpienie stanów faktycznych zbliżonych do przytoczonych może nastąpić także w związku z działalnością podmiotów innych niż firmy audytorskie. Warta posiada doświadczenie w rozpatrywaniu tego rodzaju szkód nie tylko z uwagi na obsługę programu ubezpieczeń biegłych rewidentów. Od lat rozpatrujemy szkody zgłaszane z ubezpieczeń innej grupy zawodowej, zawieranych również na warunkach wynikających z umowy generalnej zawartej z właściwą izbą, doradców podatkowych.
Obsługujemy też szkody zgłaszane z umów zawieranych indywidualnie, drobnych biur rachunkowych w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC przedsiębiorców wykonujących działalność usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, rozszerzanego dodatkowymi klauzulami, a także większych przedsiębiorców, wymagających bardziej dopasowanej ochrony. Działalność tych podmiotów oparta jest na zaufaniu udzielonym im przez klientów. Jego utrzymanie pozostaje jednym z celów ochrony ubezpieczeniowej wyrażanej podczas procesu likwidacji szkody.
W przypadku pytań lub wątpliwości zapraszamy do kontaktu z Szymonem Prokockim, Ekspert w Centrum Likwidacji Szkód OC i Finansowych, Departament Likwidacji Szkód Korporacyjnych (Szymon.Prokocki@warta.pl).
