Budowa układu hamulcowego samochodu
System hamowania to podstawowy układ, wykorzystywany do budowy każdego auta. Samochody wyposażone są w dwa rodzaje hamulców:
- zasadniczy (nożny, roboczy) – uruchamiany poprzez naciśnięcie pedału hamulca, jest wykorzystywany w trakcie jazdy. Zwykle działa na wszystkie koła pojazdu;
- awaryjny (ręczny, postojowy) – aktywowany poprzez zaciągnięcie specjalnej dźwigni lub naciśnięcie przycisku. Umożliwia skuteczne unieruchomienie auta, np. w trakcie postoju na wzniesieniu. Musi blokować koła przynajmniej na jednej osi (najczęściej tylnej).
Każdy z tych dwóch układów składa się z kilku elementów, które ze sobą współpracują. Warto dokładnie je znać — dzięki temu możesz ocenić stan systemu hamowania i np. samodzielnie wymienić klocki hamulcowe. Dodatkowo lepiej zrozumiesz zasadę jego działania i wcześniej wykryjesz ewentualne usterki.
Elementy układu hamulcowego hamulca nożnego
System hamowania w samochodach składa się z:
- tarcz hamulcowych – mają kształt dysków i są zamontowane na każdej piaście koła;
- klocków hamulcowych – po dwa na każdą tarczę; w trakcie hamowania zaciskają się na niej i pojazd zwalnia;
- zacisków hamulcowych – utrzymują klocki w prawidłowej pozycji;
- tłoczków – dociskają klocki hamulcowe do tarcz;
- pedału hamulca – uruchamia nożny układ hamowania, znajduje się pod deską rozdzielczą; Umieszczony jest tam też czujnik świateł stopu, który włącza je po naciśnięciu pedału;
- płynu hamulcowego – przenosi siłę nacisku z pedału na zaciski;
- pompy hamulcowej – zapewnia odpowiednie ciśnienie układu;
- przewodów hamulcowych – dzięki nim płyn hamulcowy dostarczany jest z pompy do zacisków;
- serwa – urządzenie, które zwiększa siłę działania pompy. Serwo wytwarza dodatkowe podciśnienie. Dzięki temu wystarczy lekko nacisnąć na pedał hamulca, aby układ zadziałał prawidłowo;
- korektora siły hamowania – decyduje o rozkładzie siły hamowania pomiędzy tylną a przednią osią pojazdu;
- hamulca ręcznego – aktywowanego bez udziału systemu hydraulicznego układu hamowania.
Większość samochodów wyposażona jest także w ABS, który zapobiega blokowaniu się kół w trakcie hamowania, a także inne systemy wspomagające. Warto też wspomnieć, że choć w autach dominują hamulce tarczowe, to niekiedy na tylnej osi zainstalowane są bębny hamulcowe.
Rodzaje hamulca ręcznego
Wcześniej wspomniany hamulec awaryjny występuje w dwóch wariantach:
- mechanicznym – składa się z dźwigni i linki hamulcowej, która łączy wajchę z mechanizmem umieszczonym przy tarczach lub bębnach hamulcowych;
- elektrycznym – hamulec awaryjny jest w tym przypadku uruchamiany za pośrednictwem przycisku lub małej dźwigni i sterowany za pośrednictwem systemu ABS.
Co ważne, elektroniczny hamulec ręczny umożliwia zaimplementowanie dodatkowych systemów bezpieczeństwa w samochodach, takich jak np. HSA.
Układ hamulcowy — jak działają hamulce w samochodzie?
Zasada działania systemu hamulcowego jest stosunkowo prosta. Po wciśnięciu pedału hamulca elektroniczny czujnik włącza światła stopu. Następnie serwo zwiększa siłę nacisku, dzięki czemu w pompie dochodzi do wzrostu wytłaczanego ciśnienia. Płyn hamulcowy przepływa przewodami do tłoczków, które się wysuwają. Wytworzone ciśnienie sprawia, że klocki hamulcowe zaciskają się na tarczach. Na skutek tarcia między tymi elementami, samochód zwalnia lub zatrzymuje się.
A jak działa hamulec postojowy? Użycie dźwigni lub włączenie przycisku aktywuje metalowe cięgno, które napina linki połączone z mechanizmem przy tarczach hamulcowych. O włączonym ręcznym informuje specjalna kontrolka na desce rozdzielczej.
Sposoby na utrzymanie układu hamulcowego w dobrym stanie
Układ hamulcowy ma kluczowe znaczenie przede wszystkim dla bezpieczeństwa, ale też komfortu jazdy. Z tego względu warto dbać o system hamowania w swoim samochodzie regularnie — nie tylko przed wizytą u diagnosty. Co ważne, niektóre jego usterki mogą prowadzić do poważniejszych awarii. Jeśli chcesz utrzymać układ hamulcowy swojego samochodu w jak najlepszym stanie, pamiętaj o takich podstawach, jak:
- kontrola i wymiana klocków hamulcowych oraz tarcz,
- sprawdzanie poziomu płynu hamulcowego i jego wymiana,
- odpowiednia technika jazdy.
Poniżej znajdziesz dokładniejsze omówienie tych metod.
Regularna wymiana klocków hamulcowych i tarcz
W samochodzie jest stosunkowo dużo zużywających się z czasem elementów, które wymagają regularnej wymiany, takich jak np. nowy olej do systemu smarowania, wycieraczki czy opony. Podobnie jest w przypadku układu hamulcowego — tutaj zużyciu ulegają przede wszystkim klocki hamulcowe i tarcze. Te pierwsze należy wymieniać częściej, średnio co 30 tys. km. Tarcze hamulcowe powinny z kolei wystarczyć na dwa razy dłuższy kilometraż, czyli ok. 60 tys. km. Oczywiście są to wartości umowne, ponieważ na szybkość zużycia ma wpływ wiele innych elementów, m.in. styl jazdy, ale też np. gabaryty auta.
Jak sprawdzić, czy klocki i tarcze są już zużyte?
O zużyciu klocków mogą informować elektroniczne czujniki i piszczące stale blaszki, umieszczone w okolicach okładzin (ich grubość nie powinna być mniejsza niż 1,6mm). Objawami świadczącymi o konieczności wymiany będą też m.in. „ściąganie” samochodu w jedną stronę w trakcie hamowania, pęknięcia czy spalenie materiału ściernego. Z kolei zużyte lub uszkodzone tarcze objawiają się np. rowkami na ich powierzchni, wydłużoną drogą hamowania czy drganiami na kierownicy w momencie używania hamulca.
Kontrola poziomu płynu hamulcowego
Wymianie podlega także płyn hamulcowy, najlepiej co ok 50 tys. km, raz na 2 lata lub gdy dojdzie do zauważalnego zmniejszenia się siły hamowania (pamiętaj o doborze jego rodzaju zgodnie z zaleceniami producenta). Musisz też pamiętać o regularnej kontroli poziomu płynu w zbiorniczku wyrównawczym. Znajdziesz go pod maską — korek jest oznaczony symbolem okręgu w nawiasie na tle ośmiokąta. Płyn powinien znajdować się między wartością minimalną a maksymalną. Zbyt mała ilość najpewniej świadczy o nieszczelności układu, co wymaga już wizyty u mechanika.
Technika jazdy
Na żywotność poszczególnych elementów układu hamulcowego ma wpływ także sposób prowadzenia pojazdu. Przede wszystkim musisz pamiętać o unikaniu gwałtownego hamowania, które dużo szybciej zużywa klocki oraz tarcze. Spokojna i ekonomiczna jazda może znacznie wydłużyć ich czas eksploatacji. Warto też wspomnieć o niepisanej zasadzie, która dotyczy głównie starszych samochodów. Jeśli to możliwe, nie włączaj hamulca ręcznego w trakcie bardzo długiego postoju na mrozie — linka może się zablokować. Zamiast tego możesz zostawić auto „na biegu”.
