Skrzynia biegów w samochodzie — rodzaje
Skrzynia biegów jest elementem budowy samochodu, który odpowiada za efektywne przełożenie mocy jednostki napędowej na układ napędowy. Dzięki temu silnik może zachować optymalne obroty dla danego obciążenia i prędkości jazdy. Co ważne, umożliwia też zmianę kierunku przekazywania napędu za sprawą biegu wstecznego.
Współczesne pojazdy mogą mieć różne rodzaje skrzyni biegów — wyjątkiem są tutaj samochody elektryczne, gdzie w znakomitej większości z nich stosuje się tylko proste, jednostopniowe przekładnie. Podstawowy podział wyróżnia skrzynie:
- manualne – biegi zmieniane są ręcznie, za pomocą dźwigni i przy użyciu pedału sprzęgła;
- automatyczne – za zmianę przełożeń odpowiada układ elektroniczny. Kierowca korzysta z wajchy do zmiany trybu jazdy, np. do przodu, do tyłu, parkowania;
- półautomatyczne – ten system przełożeń jest z kolei rozwiązaniem pośrednim. Kierujący zmienia biegi za pośrednictwem dźwigni lub manetek przy kierownicy, a za użycie sprzęgła odpowiada elektroniczny sterownik.
Każda z nich ma jednak swoje wady i zalety. Choć manualna skrzynia biegów jest nieco trudniejsza w obsłudze, umożliwia lepszą kontrolę nad pojazdem i lepiej sprawdza się w terenie z wieloma wzniesieniami. Z kolei samochody bez pedału sprzęgła zapewniają większą płynność jazdy, jednak kosztem gorszego przyspieszenia. Łatwość obsługi skrzyń jest też powodem, dla którego w Polsce istnieje oddzielny rodzaj prawa jazdy kategorii B z adnotacją „78”, uprawniający do jazdy pojazdami tylko ze skrzynią automatyczną.
Jak korzystać z automatycznej skrzyni biegów, aby jej nie uszkodzić?
W przypadku automatycznej skrzyni biegów należy unikać gwałtownego przyspieszania i agresywnego stylu jazdy. Jeszcze przed ruszeniem poczekaj kilkanaście sekund, zanim przełożysz dźwignię do pozycji D — dzięki temu cały układ odpowiednio się rozgrzeje. W trakcie jazdy nie zmieniaj trybów, np. z D na N, ponieważ istnieje ryzyko wystąpienia poważnej usterki kół zębatych i szybszego zużycia zaworów olejowych.
Nie warto także przeciążać samochodu — zbyt ciężki przewożony lub ciągnięty na przyczepie ładunek nadmiernie rozgrzewa olej, który traci właściwości smarujące. Jeśli dojdzie do awarii takiego pojazdu raczej nie powinno się go holować, nawet jeśli włączysz tryb neutralny. Przy wyłączonym silniku układ smarowania automatycznej skrzyni przestaje działać. W takim wypadku najlepiej będzie skorzystać z usług pomocy drogowej, np. w ramach ubezpieczenia Assistance.
Prawidłowe działanie automatycznej skrzyni biegów zapewnia także odpowiedni stan sterowników innych układów w pojeździe, które z nią współpracują. Mowa tu m.in. o systemie ABS czy komputerze pokładowym. Jeśli samochód jest wyposażony w instalację gazową, należy upewnić się, czy jest prawidłowo zamontowana — źle zainstalowana może zakłócać pracę skrzyni, a nawet przyczynić się do jej uszkodzenia.
Jak dbać o manualną skrzynię biegów?
Utrzymanie manualnej skrzyni biegów w dobrym stanie wynika przede wszystkim z odpowiedniej techniki jazdy samochodem. Aby zminimalizować ryzyko usterek:
- unikaj szybkiej zmiany biegów i na tzw. półsprzęgle (bez wciskania do końca pedału sprzęgła);
- zachowaj odpowiednie obroty silnika – częsta jazda na zbyt niskich obrotach niszczy koła zębate i łożyska. Z drugiej strony, długotrwała jazda na wysokich obrotach może prowadzić do przegrzania skrzyni;
- redukuj biegi jeden po drugim przy hamowaniu silnikiem. Redukcja np. z przełożenia trzeciego na pierwszy szkodzi skrzyni.
Jeśli zauważysz różnicę w pracy systemu przekładni, np. cięższą pracę drążka zmiany biegów, najlepiej będzie udać się do mechanika w celu zdiagnozowania usterki. Szybsze wykrycie ewentualnej awarii pozwoli uniknąć poważniejszych problemów z samochodem.
Wymiana oleju w skrzyni biegów
Skrzynia biegów do prawidłowego działania, tak samo jak silnik, potrzebuje systemu olejowego, który smaruje jej elementy, chłodzi i ogranicza tarcie między nimi. Choć w układzie przełożenia stosuje się inny rodzaj oleju, również ulega zużyciu. Jego regularna wymiana umożliwia jak najlepszą pracę skrzyni i minimalizuje ryzyko powstawania poważnych uszkodzeń. Stary olej może nadmiernie się nagrzewać, a obecne w nim opiłki trzeć o podzespoły całego układu, tym samym skracając jego żywotność.
Częstotliwość wymiany zależy od rodzaju skrzyni i modelu auta. W przypadku skrzyń automatycznych pierwszy serwis należy przeprowadzić po 60-120 tys. przejechanych kilometrów. Kolejne wymiany wykonuje się po następnych 40-100 tys. km.
W samochodach z przekładniami manualnymi wystarczy zmiana oleju co 100 tys. km przebiegu. Dokładny moment zalecanej wymiany smarowania (wraz z rekomendowanym rodzajem oleju przekładniowego) sprawdzisz w instrukcji obsługi danego pojazdu.
